Kuilanalyse

Kuilgras wordt afgebroken in de pens en de darmen van een koe. Om een idee te krijgen van de voederwaarde van een graskuil moet eerst duidelijk zijn in welke onderdelen het gras in pens en darmen wordt opgedeeld. Het ontleden van een voedermiddel (kuilanalyse) is een combinatie van de Weende-analyse en de celwandindeling volgens Van Soest.

In 1866 hebben twee onderzoekers in het Duitse plaatsje Weende hiervoor een schematische indeling gemaakt op basis van een chemische ontleding van het voedermiddel. Deze zogenoemde Weende-analyse is nog steeds de basis voor het voederwaarderingssysteem.

Eerste stap

Kuilgras bestaat uit water (natte stof) en plantdelen (drogestof). Water bevat geen voedingswaarde. De energie en het eiwit waaraan een koe behoefte heeft, zitten in de drogestof.

Tweede stap

De drogestof bestaat uit organische stof en anorganische stof. Organische stoffen zijn alle onderdelen die plantaardig zijn. In de plantencellen zitten de energie en het eiwit verpakt die een koe benut voor groei, melkproductie en kalveren.

Voorbeelden van anorganische stoffen zijn mineralen, sporenelementen en korreltjes grond. Op het analyseverslag staat de hoeveelheid anorganische stof vermeld als ruwe anorganische stof. De term ‘ruw’ betekent dat de verschillende anorganische stoffen niet zijn gesplitst.

Derde stap

Organische stoffen zijn op te splitsen in stikstofhoudende verbindingen en stikstofvrije delen. Eiwit is verreweg de belangrijkste stikstofhoudende stof in het voer. Daarom staan alle stikstofhoudende onderdelen op het analyseverslag gepresenteerd als ruw eiwit. De term ‘ruw’ duidt ook hier op een verzamelbegrip.

Ammoniak (NH3) is eveneens een stikstofverbinding. De hoeveelheid ammoniak staat apart vermeld op het analyseverslag, omdat dit getal aangeeft in hoeverre de kuil geslaagd is. Het is geen onderdeel van ruw eiwit.

Vierde stap

Het stikstofvrije deel van de organische stof bestaat uit ruwe celstof en overige koolhydraten. Hieronder wordt ook vet geschaard. Ruwe celstof bestaat uit de delen van de plantencel die een koe niet of heel moeilijk kan verteren. Voorbeelden hiervan zijn cellulose en lignine.

Overige koolhydraten zijn delen van de plantencel die wel verteerbaar zijn. Suiker hoort ook bij de overige koolhydraten, maar wordt apart op het analyseverslag vermeld.

Indeling volgens van Soest

In Nederland wordt ook de indeling van de Amerikaan Van Soest gebruikt. Van Soest maakt geen chemische opdeling, maar neemt de opbouw van de plant als uitgangspunt. Hij hanteert een opdeling naar celwanden en celinhoud. Onder de celinhoud schaart hij eiwit, anorganische stof, vet en suiker. De celwand wordt opgesplitst in hemicellulose, cellulose en lignine. Met name deze opdeling van celwanden is een belangrijke aanvulling. Op het analyseverslag worden hiervoor de termen NDF, ADF en ADL gebruikt. Deze termen duiden op de manier waarop het voer in het laboratorium wordt geanalyseerd.

Door de samenstelling van de celwand te analyseren krijgt de veehouder informatie over de snelheid waarmee de graskuil wordt afgebroken. Lignine is slecht tot niet afbreekbaar; hemicellulose daarentegen zeer goed. Een koe kan cellulose verteren, maar heeft hier wel enige tijd voor nodig.

Volledig beeld van de kuil

Door in de voederwaarding twee systemen naast elkaar te gebruiken ontstaat een goed beeld van de samenstelling van het kuilgras. Om het belang van het voedermiddel voor de koe te kunnen voorspellen zijn daarnaast allerlei kengetallen ontwikkeld. Bekende voorbeelden hiervan zijn VEM, DVE en OEB. Dit zijn waarden die zijn berekend op basis van uitslagen van de chemische analyse.

Verschillen tussen de systemen

Verder hebben mengvoederbedrijven ‘eigen’ waarden ontwikkeld om de graskuil nauwkeurig te karakteriseren. Veelal hebben deze getallen een relatie met de snelheid waarmee het voer de pens passeert (passagesnelheid) of wordt afgebroken (afbraaksnelheid). Voorlichters kunnen op basis hiervan een rantsoen samenstellen waarin de graskuil, eventuele andere ruwvoeders en het aanvullende brok nauwgezet op elkaar zijn afgestemd.